Nadejście 2021 roku oznacza wiele zmian m.in. dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Od 1 stycznia 2021 r., na skutek nowelizacji kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta, przedsiębiorcy ci zostali objęci w pewnym zakresie ochroną przewidzianą dla konsumentów. Zmiany te miały wejść w życie już pół roku wcześniej, ale przez pandemię wydłużono vacatio legis.
Kogo dotyczą zmiany?
Z przywilejów przewidzianych dla konsumentów będą mogli skorzystać przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, zawierający umowę bezpośrednio związaną z ich działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynikać będzie, że umowa nie posiada dla tych przedsiębiorców charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Zakazane klauzule niedozwolone
Zgodnie z art. 3851 kodeksu cywilnego „Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy”. Jeżeli w umowie z konsumentem pojawiały się tego typu postanowienia, umowa przestawała być wiążąca w tym zakresie. Obecnie do kręgu osób chronionych przed stosowaniem klauzul niedozwolonych wprowadzono również przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, gdy zawierana umowa nie ma dla nich charakteru zawodowego. Dotychczas na takie postanowienia przedsiębiorcy mogli powoływać się tylko przy umowach ubezpieczenia. Zmiana ta z pewnością musi wyostrzyć czujność u pozostałych przedsiębiorców, by w ich umowach nie znalazły się takie klauzule, bowiem nie będą one wiązać kontrahenta. Katalog niedozwolonych postanowień zawarty jest w art. 3853 kodeksu cywilnego. W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
- wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
- wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
- wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;
- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
- zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
- uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
- uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;
- uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;
- przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
- uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
- przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową;
- wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;
- przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;
- pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
- zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;
- nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
- nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;
- stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;
- przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;
- przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;
- uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności;
- przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;
- wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.
Inne niedozwolone zapisy można znaleźć w rejestrze prowadzonym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Szersza ochrona przy okazji rękojmi
Uprzywilejowani przedsiębiorcy będą mogli również skorzystać z domniemania istnienia wady fizycznej w chwili wydania rzeczy, jeżeli wada została stwierdzona w ciągu roku od wydania rzeczy. Przedsiębiorca-konsument nie będzie zatem musiał udowadniać istnienia wady sprzedającemu. Jego uprawnienia będą mu przysługiwać nawet wtedy, gdy nie zbadał rzeczy w czasie zakupu i nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie o wadzie, a jeżeli wada została stwierdzona później – nawet wtedy, gdy nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po stwierdzeniu wady. W razie wykrycia wady przedsiębiorca może żądać:
- usunięcia wady,
- wymiany na towar bez wad,
- obniżenia ceny,
- zwrotu pieniędzy.
Ponadto uregulowano termin rozpatrzenia reklamacji przedsiębiorcy-konsumenta z tytułu rękojmi. Wynosi on – tak jak dotychczas przy konsumentach – 14 dni.
Prawo do odstąpienia od umowy
Przedsiębiorcy na prawach konsumenta, mają obecnie prawo odstąpić od umowy zawartej na odległość lub umowę poza lokalem przedsiębiorstwa (np. przez Internet) bez podawania przyczyny w terminie 14 dni. Na sprzedawcach z kolei ciąży obowiązek poinformowania swojego kontrahenta o tym prawie.